Otellərin qiymət siyasəti necə formalaşır?

Qiymətlə xidmətin keyfiyyəti düz mütənasib olmalıdır.

Turizm iqtisadi inkişafın əsas təməl sütunlarından biridir desək, yanılmarıq. Son bir neçə ilə nəzər salsaq, turizmin necə inkişaf etdiyini aydın görmək mümkündür. İnkişaf var, bunu dana bilmərik, amma etiraf etmək lazımdır ki, bəzi çatışmazlıqlar da müşahidə olunur. Xüsusilə də otel qiymətləri ilə bağlı müəyyən problemlərin yaşandığı hər kəsə bəllidir. Media olaraq turizmin inkişafı ilə bağlı mövzuları işləyərkən ekspertlərimizin hər dəfə problemli sahə kimi toxunduğu məsələlərdən biri də otellərin qiymət siyasəti olur. Mütəxəssislər hələ ki bu sahədə müəyyən boşluqlar olduğunu düşünürlər. Biz də bu yazımızda otellərin qiymət siyasətindən bəhs edəcəyik.

Keyfiyyətlə düz mütənasib xidmət göstərilməlidir

Azərbaycan Turizm Assosiasiyasının icraçı direktoru Əhməd Qurbanov qeyd edir ki, hazırda turizm sahəsi inkişaf etməkdə davam edir, müasir və yeni infrastruktur qurulur: “İnkişaf dedikdə təbii ki, yeni otellərin tikintisini gözardı etmək olmaz. Otellərin sayı artdıqca rəqabət də təbii olaraq artır, bu da birbaşa olaraq qiymət siyasətinə təsir edir. Ölkəmizdə beynəlxalq otel zəncirləri ilə yanaşı, yerli otel brendləri də fəaliyyət göstərir. Bildiyimiz kimi beynəlxalq otellərin öz qiymət siyasəti var. Yerli otellərdə də bu tendensiya müşahidə olunur. Bizdə beşulduzlu otellərin sayı kifayət qədər çoxdur. Mən buna çox sevinirəm. Bəli, bu, prestijdir. Yəni, ölkədə gedən proseslərin təzahürüdür. Lakin digər tərəfdən də qiymət siyasəti dedikdə keyfiyyətlə düz mütənasib xidmət göstərilməlidir ki, müştəri də ödədiyi pulun qarşılığını tam ala bilsin. Təəssüflər olsun ki, ölkəmizdə heç də bütün otellər qiymətlərinə uyğun keyfiyyətli xidmət göstərmirlər. Otellərimizin bir çoxu açılışdan sonra maksimum qiymət siyasəti ilə fəaliyyətə başlayırlar ki, bu da turizmin inkişafına mənfi təsir göstərir”.

Turist üçün cəlbedici qiymət

İcraçı direktor deyir ki, hazırda otellərdə olan qiymət siyasəti günün tələblərinə uyğun deyil: “Azərbaycanın otel qiymətləri ilə qonşu ölkələrdəki vəziyyəti müqayisə etsək, görərik ki, ölkəmizdə olan otel qiymətləri Gürcüstanla müqayisədə 30-50 faiz, İranla müqayisədə 100% – dən çox, Türkiyə ilə müqayisə etdikdə 20 – 40% daha bahadır. Əgər biz inkişaf istəyiriksə, şişirdilmiş qiymət yox, turistə cəlbedici olan qiymət təklif etməliyik. Azərbaycan turizmi yeni inkişaf mərhələsindədir. Ölkəmizdə müxtəlif beynəlxalq idman yarışları, musiqi festivalları və s. geniş təşkil olunur və turistlər ölkəmizə gəlməyə təşviq edilir. Lakin otellərimizdə olan neqativ hallar, qeyri-sağlam qiymət, yəni keyfiyyət tənasübü turistləri qaçıra bilər. Bunun üçün dövlət qurumlarının üzərinə böyük iş düşür. Qiymət siyasətinin tənzimlənməsinə nəzarət olunmalıdır. Bu, bilavasitə turist axının genişlənməsinə kömək edəcəkdir”.

Hər təbəqədən olan turistlərə xitab edəcək otel

Ə.Qurban bildirir ki, rəqabətin daha da artması üçün 4-5 ulduzlu otellərlə yanaşı 2 və 3 ulduzlu otellərin də sayını artırmalıyıq: “Bununla da hər təbəqədən olan turistlərə xitab edəcək otellərə sahib ola bilərik. Eyni zamanda otellərin sayı artdıqca tələb və təklif mütənasibliyinə uyğun qiymətlərdə də tənzimləmə daha asan olacaq. İqtisadiyyatın bütün sahələrində olduğu kimi, turizm sahəsində də həm yerli, həm də xarici investorların cəlb olunması başlıca amillərdəndir. Lakin bunun üçün ilk növbədə münbit şərait yaratmaq lazımdır. Azərbaycan hökuməti qeyri-neft, o cümlədən, turizm sahəsində sahibkarlığın inkişafına xüsusi önəm verir, imtiyazlar tətbiq edir. Bütün bu tədbirlərin davamı olaraq, sahibkarları turizm sahəsində fəaliyyətini genişləndirilməsi məqsədi ilə stimul və motivasiya etmək lazımdır ki, maddi maraq yaransın. Təbii ki, burada turizmin inkişafına yönəlmiş tədbirlər görülməlidir, məsələn, turizm ehtiyacları üçün torpaq sahələrinin güzəştli şərtlərlə təqdim olunması, xüsusi vergi güzəştləri və s. yeni otellərin tikilməsinə şərait yaradacaqdır”.

Otağın maya dəyərinə nələr daxildir?

Maraqlıdır, otellər öz qiymət siyasətlərini necə qururlar? Məsələn, oteldə bir günlük qalmağın qiyməti necə formalaşır, qiymətin formalaşmasında hansı amillər və xidmətlər rol oynayır?

“Ramada Plaza Gəncə” otelinin baş meneceri Emin Həsənov deyir ki, otelin əsas gəlir mənbəyi otaq satışıdır və otaq qiymətlərinin formalaşması üçün bir neçə üsul var: “İlk olaraq otağın maya dəyərini hesablamaq lazımdır. Maya dəyərinə otaqda gördüyümüz hər bir ləvazimat, yəni ki, pulsuz istifadə üçün qoyulan su, çay, kofe, qab-qaşıq, həmçinin yataq dəstləri, hamam ləvazimatları, dəsmallar, tərliklər və digər əşyalar daxildir. Əlavə olaraq sərf olunan kommunal xərclər, personalın əmək haqqı xərcləri, otel ərazisində qonağa göstərilən ödənişsiz xidmətlər (sağlamlıq mərkəzi, hovuz, sauna, ailəvi əyləncə sahələri və s.) və əlbəttə ki, otaqdan sonra qonağa təqdim olunan xidmətlərin içində ən vaciblərindən biri səhər yeməyinin təqdim olunması nəzərdə tutulub. Nisbi hesabat ilə bir otağın maya dəyərini 100% ilə nəzərə alsaq, bu dəyərin 30-40%-ni otaqda olan ləvazimatlar və xidmətlər, digər 30%-ni səhər yeməyi, sağlamlıq klubu (əgər varsa) və digər sahələrin dəyərləri, 20-30 faizini isə otel personalının əmək haqqı xərcləri, kommunal ödənişlər və digər amortizasiya xərcləri təşkil edir. Qeyd etdiyim qiymət hesabatı oteldə yataq və səhər yeməyi prinsipi ilə hesablama qaydasını izah edir. Beynəlxalq otelçilik dilində desək, bu, BB (Bed & Breakfast) adlanır. Həmçinin yarı pansionat (HB – Half Board) və tam qidalanma (FB – Full Board) prinsipləri ilə çalışan otellər də az deyil. Burda isə əlavə olaraq günorta və axşam yeməyinin dəyərləri hesablanıb otağın maya dəyərinin üzərinə gəlindikdən sonra satış qiyməti formalaşdırılmağa başlayır”.

Satış qiyməti sabit qalmır

E.Həsənov satış qiymətinə otelin göstərdiyi xidmətlərin, ulduz sayının, yerləşdiyi ərazinin və ya destinasiyanın da təsir göstərdiyini söyləyir: “Bununla yanaşı, ətrafda olan digər otellərin fəaliyyəti, qiymət siyasəti də öyrənilir və nəticə etibarı ilə rəqabətə davamlı satış qiyməti formalaşır. Satış qiymətləri bütün dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da sabit qalmır. Buna turist axınının intensiv olması və yaxud zəifləməsi təsir edir. Təbii ki, otellər turizmin pik mövsümündə qiymətlərini daha yüksək formalaşdırmağa çalışırlar və əksinə turist axını azaldıqda müştərilərə və tərəfdaşlara daha aşağı qiymət təklif etməklə otelin doluluğunu artırmaq istəyirlər”.

Rəqabət apardığın otelləri də nəzərə alırsan

“Qalaaltı hotel& spa”nın marketinq meneceri Fəxri Qafarlı otellərdə qiymətin formalaşmasında bir neçə faktorun əsas olduğunu, xüsusilə də maya dəyərinin böyük rol oynadığını qeyd edir: “Otel otağının mayası həmin otaqda bir gecə qalmaq üçün çəkilən xərclərdən ibarətdir. Orada iki cür, yəni dəyişkən və stabil qalan xərclər daxildir. Stabil xərc dedikdə işçilərin əmək haqqı və əgər otel icarəyə götürülübsə, icarə pulu nəzərdə tutulur. Dəyişən xərclərə isə ən başlıcası yemək və içmək daxildir. Yəni, qonaq çox olduqca aydın məsələdir ki, bu istiqamətdə xərclənən vəsait də çox olur. Maliyyə şöbələri adətən bura amartizasiya xərclərini də daxil edirlər. Məsələn, otelin binasının 1 milyonluq dəyəri varsa, həmin dəyər hər il azalır. Bir binanın 10 və ya 20 illik dəyəri varsa, 1 milyonu 20-yə bölürsünüz, düşür 50 min. Həmin 50 mini 12 aya bölürsünüz. Beləcə, otelin bir aylıq amartizasiya xərclərini hesablamış oluruq. Daha sonra bütün dəyişkən və stabil xərclərin cəmi otaqların və günləri sayına bölünür. Yəni, oteldəki 100 otağı 30 günə vuruq, bu edir 3000. Deməli, əlimizdə 3000 potensial satış gecəsi var. Və bütün xərclər həmin 3000 gecəyə bölünür. Bu zaman hər otağa orta hesabla 30-40 manat düşür. Otel yüz faiz dolu olan halda bir otağı bu qiymətə sata bilərsən. Amma adətən otellər tam dolmur. Təxmini hesablayırsan ki, ən azı hər gün 100 otaqdan 50-si satılacaq. Bu da maya xərcini çıxartmağa imkan verir. Maya xərcini çıxartdıqdan sonra da qiymət formalaşdırmağa başlayırsan. Qiyməti formalaşdırarkən də rəqabət apardığın şirkətləri də nəzərə alırsan. Yəni, həmin ərazidə sənin kimi fəaliyyət göstərən neçə otel olduğunu, onların hansı qiymətləri təklif etdiyini öyrənirsən. Bu zaman düşünürsən ki, mənim mayam 40 manatdır, rəqiblərin müştəriyə təklifi 90 azn-dir. Bazara yeni daxil olduğunu nəzərə alıb ilk 3 ayı 90 azn-lə yox, 80 manatla satış edirsən. Digər tərəfdən, qiyməti müəyyən edərkən mütləq şəkildə internetdə otellərin təklif etdiyi qiymətləri də nəzərdən keçirmək və qərar qəbul edərkən onları da göz önündə saxlamaq lazımdır”.

Qlobal rezervasiya kanalları izlənməlidir

“New Baku Hotel” in meneceri Tahir Məmmədov qiymət qoyuluşunda bazar araşdırması etməyin vacib olduğunu deyir: “Hər otelin öz qiymət siyasəti var. Məsələn, 5 ulduzlu, yəni şəbəkə şəklində fəaliyyət göstərən otellərdə mərkəzləşmiş marketinq satış departamentləri var ki, bunlar xaricdən idarə olunur. Bazarın tələb, təklifini və otellərinin xidmətini, keyfiyyətini nəzərə alaraq qiymət siyasəti yeridirlər. 3-4 ulduzlu otellərin qiymət siyasətinə gəlincə isə, bunlar əsas olaraq bazarı nəzərə alırlar. Qiymət qoyuluşunda bazar araşdırması etmək vacibdir. Xüsusilə, booking.com və digər məşhur, qlobal rezervasiya kanalları var ki, onları izləmək lazımdır. Həmin saytları izləməklə bazardakı qiymət aralığını təxmin edə bilirik”.

3 gün qalana bir gecə hədiyyə

T.Məmmədov otelin doluluq səviyyəsinin də qiymətə təsir etdiyini bildirir: “Tutaq ki, müəyyən dövrlərdə oteldə boşluq varsa, bəzi maketinq təklifləri etmək lazımdır ki, müştəri cəlb edə biləsən. Ola bilər ki, 3 gün qalana bir gecə hədiyyə olsun. Bunu həm onlayn platformada, həm də şirkətlərə tətbiq etmək olar. Yaxud da əgər bu otelin gəlirinə ziyan vurmursa, spa və fitnesdən istifadəni pulsuz edirlər. Yəni, bu sadalananları otelin boşluq olduğu zamanlarda kompaniya kimi etmək mümkündür. Amma oteldə doluluqdursa, bayram ərəfəsidirsə, bu tarixlərdə həmin kampaniyanı ehtiyac yoxdur. Bu xidmətləri məhsul kimi sata bilirik. Yəni müəyyənləşmiş ümumi qiymətə bu xidmətlərin də haqqı əlavə olunur”.

Qiymətlərlə daim oynamaq lazımdır

“Stabil qiymətlə işləmək mümkün deyil” deyən otel meneceri bunun rəqabətdə uduzmaqla nəticələnə biləcəyini deyir: “Doluluğa və boşluğa görə qiymətlərlə daim oynamaq lazımdır. Əvvəllər otellərin sayı az idi deyə, müştərinin seçim etmək şansı olmurdu. Ona görə də otellər istəklərinə uyğun qiymət təklif edirdilər. İndi isə bazarda otellərin sayı artıb və rəqabət genişlənib. Bu da otellərin həm düzgün qiymət siyasətinə, həm də keyfiyyətli xidmət təklifinə gətirib çıxardır”.

Digər məsləhətlər

İstanbul Fatihdə otellər

İstanbulun tarixi və mədəniyyət mərkəzi olan Fatih zəngin tarixi teksturası, bənzərsiz arxitekturası və əhəmiyyətli turistik yerləri ilə həm yerli, həm də xarici turistlərin diqqətini çəkən

Read More »

TURİZM LÜĞƏTİ

Turizm məhsulunun həyata keçirilməsi üçün müqavilələrdə, onlara əlavələrdə, turizm agentliklərinin kataloqlarında, turist saytlarında və səyahət zamanı bütün dünyada turizm biznesində sabitləşmiş və qəbul edilmiş sözlər,

Read More »